Τα χρονικά ρελέ

 
 Σε πολλές περιπτώσεις όταν σχεδιάζουμε ένα κύκλωμα αυτοματισμού είναι απαραίτητο να εξασφαλίσουμε την δυνατότητα ελέγχου της τροφοδοσίας ενός ή περισσοτέρων στοιχείων του κυκλώματος ύστερα από ένα ορισμένο ελεγχόμενο χρόνο ή αντίθετα της διακοπής τροφοδοσίας ενός ή περισσοτέρων στοιχείων του κυκλώματος ύστερα από ένα ορισμένο ελεγχόμενο χρόνο.

Την δυνατότητα αυτή μας την προσφέρουν ειδικοί μηχανισμοί, οι οποίοι ονομάζονται χρονικά.

 Τα χρονικά αποτελούνται από ένα πηνίο, το οποίο όταν βρεθεί υπό τάση, ελέγχει μέσω ενός ελατηριωτού ή πνευματικού μηχανισμού, την λειτουργία μίας μεταγωγικής επαφής, η οποία συνδέεται κατάλληλα στο κύκλωμα αυτοματισμού.

Τα χρονικά διακρίνονται σε δύο είδη:

1.Χρονικά με καθυστέρηση κατά την λειτουργία Στα χρονικά αυτά ο επιθυμητός χρόνος αρχίζει να μετρά από την στιγμή της τροφοδοσίας του πηνίου τους και μετά.

 Μόλις περάσει αυτός ο χρόνος, τότε Θέτουν σε λειτουργία την μεταγωγική επαφή τους, η οποία συνδεδεμένη κατάλληλα στο κύκλωμα αυτοματισμού ενεργεί στο ελεγχόμενο κύκλωμα. Ο επιθυμητός χρόνος ρυθμίζεται με ένα ρυθμιστικό κουμπί που υπάρχει στα χρονικά.

Το παραπάνω σχήμα δείχνει την συνδεσμολογία ενός χρονικού. Μόλις τροφοδοτηθεί το πηνίο του Α,—Α2 η μεταγωγική επαφή, που κλείνει κύκλωμα μεταξύ των σημείων 5-8 εξακολουθεί να παραμένει στην ίδια θέση.

Μόλις περάσει ο επιθυμητός χρόνος, τον οποίο έχουμε ρυθμίσει με το ρυθμιστικό κουμπί του χρονικού, και ενώ το πηνίο συνεχίζει να βρίσκεται υπό τάση, η μεταγωγική επαφή λειτουργεί και συνδέει αγώγιμα τους ακροδέκτες 5-6 και τροφοδοτεί το κύκλωμα.

 Αν διακοπεί η τροφοδοσία του πηνίου του χρονικού, πριν περάσει ο χρόνος που έχουμε ρυθμίσει, τότε ο χρόνος θα μετρά από την αρχή σε κάθε επόμενη διέγερση του πηνίου τον χρονικού. 2.

Χρονικά με καθυστέρηση κατά την διακοπή

Στα χρονικά αυτά ο επιθυμητός χρόνος αρχίζει να μετρά από την στιγμή που διακόπτεται η τροφοδοσία του πηνίου του χρονικού.

 Αμέσως μόλις τροφοδοτηθεί το πηνίο Α,—Α2, η μεταγωγική επαφή, που κλείνει κύκλωμα μεταξύ των σημείων 5-8, αλλάζει Θέση και συνδέει αγώγιμα τα σημεία 5-6.

 Από την στιγμή που διακοπεί η τροφοδοσία τον πηνίου Αι—Α,, αρχίζει να μετρά ο επιθυμητός χρόνος, μετά την παρέλευση του οποίου, η μεταγωγική επαφή αλλάζει θέση και επανέρχεται στην αρχική Θέση της μεταξύ των σημείων 5-8. Παρατηρούμε δηλ. ότι η μεταγωγική επαφή παραμένει στη Θέση της μεταξύ των σημείων 5-6, παρά το γεγονός, ότι έχει διακοπεί η τροφοδοσία του πηνίου, μέχρι να περάσει ο χρόνος που έχουμε ορίσει, και κατόπιν αλλάζει Θέση και πηγαίνει μεταξύ των σημείων 5-8 καθυστερώντας να διακόψει το κύκλωμα, το οποίο λειτουργεί μέσω των ακροδεκτών 5-6.

Το διπλό χρονικό. Double recycle time relay

Κάποιες φορές στον αυτοματισμό χρειαζόμαστε ένα ηλεκτρικό - ηλεκτρονικό στοιχείο που να κάνει συνεχή άνοιγμα και κλείσιμο του σήματός του, σαν ένα φλας, παλμοτροφοδοτικό, ή κάτι παρόμοιο.

Το διπλό χρονικό κάνει ακριβώς αυτή τη δουλειά.

Έχει, όπως φαίνεται και στην φωτογραφία, δυο θέσεις για ρύθμιση του χρόνου, στην μία θέση ρυθμίζουμε τον χρόνο που το εσωτερικό ρελέ του, ή τρανζίστορ, είναι οπλισμένο και στην άλλη ρυθμίζουμε τον χρόνο που το εσωτερικό ρελέ του είναι απενεργοποιημένο.

Συνήθως η περιοχή ρύθμισης είναι ανεξάρτητη για τον κάθε χρόνο , π.χ. μπορεί για την λειτουργία ON (οπλισμένο) να επιλέξουμε την περιοχή από 1 έως 10 ώρες και για την λειτουργία OFF (απενεργοποιημένο) 0,1 έως 1 δευτερόλεπτο. Σε κάθε περίπτωση και για όση διάρκεια το χρονικό είναι οπλισμένο, οι δυο χρόνοι εναλλάσσονται συνεχώς ταυτόχρονα με την επαφή του.
Η τάση λειτουργίας του διπλού χρονικού είναι παρόμοια με αυτή των άλλων στοιχείων που χρησιμοποιούνται στους αυτοματισμούς. 

Συνηθισμένες τιμές είναι τα 230 volts εναλλασσόμενο και τα 24 vollts εναλλασσόμενο ή συνεχές.

Στην αγορά υπάρχουν χρονικά που μπορούν να λειτουργήσουν σε όλες τις συνηθισμένες τιμές τάσης (τα ίδια) ή και χρονικά πολλαπλών λειτουργιών που δεν είναι μόνο διπλά αλλά κάνουν και τις λειτουργίες των άλλων χρονικών.
Τα ηλεκτρονικά χρονικά έχουν μεγαλύτερη ακρίβεια αλλά είναι κατά βάση και πιο ακριβά.

Τα νούμερα που συνήθως χρησιμοποιούνται για την επαφή λειτουργίας του είναι το 15 (για τον κοινό κόμβο) και τα 16 / 18 για την ανοιχτή ή κλειστή επαφή, ενώ για τον οπλισμό τους τα Α1 και Α2 (ή Β) ανάλογα με τον κατασκευαστή και την τάση λειτουργίας τους.