ΟΙ "ΓΚΡΙΖΕΣ ΖΩΝΕΣ" ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ

Για εισαγωγή

 Oπως γράφτηκε και στο1ο μέρος αυτού του άρθρου,η τήρηση της Νομοθεσίας πρέπει να είναι το πρώτο και βασικό μέλημα κάθε συνειδητού πολίτη και κάθε υπεύθυνου επαγγελματία.



 Ιδιαίτερα κάθε ηλεκτρολόγου, που από τις εργασίες του, τις γνώσεις του, τον επαγγελματισμό του και την υπευθυνότητά του εξαρτάται η ασφάλεια ανθρώπων, ζώων και περιουσιών.

 Στο άρθρο αυτό ο γράφων συνεχίζει την ανίχνευση επεξεργασία με στόχο τον εντοπισμό των δυσκολιών και των μη ξεκάθαρων καταστάσεων που συναντώνται στην πράξη σχετικά με την τήρηση νομοθετημένων ηλεκτρολογικών απαιτήσεων.

 Η ανίχνευση αυτή οργανώθηκε σε μορφή ερωτήσεων - προβληματισμών που θα παρουσιαστούν με τη μορφή αντίστοιχων απαντήσεων - συμπερασμάτων.

 Oλα αυτά προέκυψαν από ερωτήματα και προβληματισμούς που έχει λάβει και λαμβάνει ο γράφων από ηλεκτρολόγους όλων των βαθμίδων αλλά και από καταναλωτές. Βασικοί στόχοι της επεξεργασίας αυτής είναι:

 - Ο εντοπισμός θεμάτων ηλεκτρολογικής Νομοθεσίας που πιθανόν χρειάζονται βελτίωση, αλλαγή, ανάλυση ή καλύτερη διατύπωση.

 Ο προβληματισμός αλλά κυρίως η ενημέρωση των εμπλεκόμενων με τις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις ώστε να λαμβάνουν υπόψη - να μην ξεχνούν - τις απαιτήσεις της Νομοθεσίας, να δίνουν έμφαση στην υπευθυνότητά τους, να ενημερώνουν συστηματικά τους ιδιοκτήτες - χρήστες των εγκαταστάσεων.

 - Η αποφυγή των δυσάρεστων καταστάσεων που προκύπτουν από διαπιστώσεις μη τήρησης της ηλεκτρολογικής Νομοθεσίας. Oλα αυτά για ένα και μοναδικό αποτέλεσμα: Καλύτερες, ασφαλέστερες, Νομότυπες ελληνικές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις άρα ασφαλέστερους καταναλωτές, αλλά και σίγουρους με λιγότερα ρίσκα ηλεκτρολόγους.

 Στο δεύτερο μέρος για τα θέματα αυτά περιγράφονται μερικές «γκρίζες ζώνες» που έχουν εντοπιστεί μέχρι τώρα στην ηλεκτρολογική Νομοθεσία σχετικά με τις απαιτήσεις χρήσης των διατάξεων διαφορικού ρεύματος (συνοπτικά ΔΔΡ).

 Ερώτηση 1η:

Σε νέα ηλεκτρική εγκατάσταση βιοτεχνίας, δεν προκύπτει απαίτηση για την κάλυψη ηλεκτρικών κυκλωμάτων ισχύος (τροφοδοσίας μηχανημάτων) με ΔΔΡ από το ΕΛΟΤ HD 384. Προκύπτει από αλλού αυτή η απαίτηση; Η απάντηση στο ερώ- τημα αυτό βρίσκεται στην παράγραφο 2 του άρθρου 1 της Κοινής Υπουργικής Απόφασης ΦΑ’ 50/12081/642 της 26.07.2006 (συνοπτικά ΚΥΑ). Η απόφαση αυτή δη- μοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 1222 της 05.09.2006.

 Από την παράγραφο αυτή γίνεται σαφές ότι η ΚΥΑ ορίζει την υποχρέωση εγκατάστασης ΔΔΡ για την κάλυψη σχεδόν όλων των κυκλωμάτων ισχυρών ρευμάτων σε νέες εγκαταστάσεις με άμεση ισχύ. Επομένως με βάση την ΚΥΑ που αναφέρθηκε, πρέπει να γίνει κάλυψη των ηλεκτρικών κυκλωμάτων ισχύος (τροφοδοσίας μηχανημάτων) της βιοτεχνίας αυτής με ΔΔΡ με ΙΔΝ <= 30mA αν και τέτοια απαίτηση από το ισχύον πρό- τυπο ΕΛΟΤ HD 384 δεν προκύπτει. Γιατί η νομοθεσία υπερισχύει του προτύπου.

 Βέβαια εδώ δημιουργείται μια γκρίζα ζώνη από την ισχύουσα ηλεκτρολογική νομοθεσία: Κάποια από τα μηχανήματα αυτά μπορεί να έχουν ηλεκτρονικά κυκλώματα και φίλτρα τα οποία δημιουργούν μικρορεύματα διαρροής προς τον αγωγό ΡΕ τα οποία δεν επιτρέπουν τη λειτουργία τους με ΔΔΡ με ΙΔΝ <= 30mA. Πρόκειται συνήθως για ρεύματα λειτουργίας. Oμως, προς το παρόν η νομοθεσία δεν προβλέπει εξαιρέσεις και θα πρέπει οι κατασκευαστές των μηχανημάτων να ενημερώνονται έγκαιρα για αυτήν την νομοθετική απαίτηση.

 Ερώτηση 2η:
 Τι σημαίνει αυτό το «όλα τα κυκλώματα ισχυρών ρευμάτων»; Ο όρος «ισχυρά ρεύματα» είναι αρκετά παλιός και προέρχεται από τον Κανονισμό Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων (ΚΕΗΕ) όπου και αναφέρεται συχνά.

Εκεί διαχωρίζονται τα κυκλώματα ισχυρών και ασθενών ρευμάτων. Ο διαχωρισμός τους βασίζεται κυρίως

στην τάση τροφοδοσίας των κυκλωμάτων αυτών.

 Τα κυκλώματα ισχυρών ρευμάτων τροφοδοτούνται με τάσεις μεγαλύτερες από 50Vμε βάση πάντα τον ΚΕΗΕ.
 Με τον όρο «όλα τα κυκλώματα» περιλαμβάνονται όλες οι ηλεκτρικές γραμμές όπως, τροφοδοσίας πινάκων και υποπινάκων, σταθερών συσκευών και μηχανημάτων, φωτιστικών και ρευματοδοτών, αλλά και ελέγχου, ιδι- αίτερα αν τροφοδοτούνται με τάσεις 230 ή 400V.

Εδώ, με βάση αυτά που αναφέρθηκαν παράγεται συχνά και ένα ακόμα ερώτημα: Σε διαμέρισμα πολυκατοικίας, η γραμμή μετρητού - πίνακα, αφού είναι κύκλωμα ισχυρών ρευμάτων θα πρέπει να καλύπτεται και αυτή με ΔΔΡ με IΔN<=30mA;
Η απάντηση είναι ότι, με βάση την διατύπωση της ΚΥΑ θα πρέπει και αυτή να καλύπτεται. Βέβαια το κατά πόσο αυτό είναι σωστό και εφικτό στην πράξη είναι ένα άλλο θέμα για συζήτηση.

Το ότι η απαίτηση αυτή ιδιαίτερα στις πολυκατοικίες δεν τηρείται κυρίως για λόγους αποφυγής ρευματοκλοπής αλλά και για πρακτικούς λόγους (π.χ. να πρέπει να κατεβαίνει κάποιος από τον 6ο όροφο στο υπόγειο για κάθε μικροδιαρροή) δημιουργεί μια ακόμα γκρίζα ζώνη της ελληνικής ηλεκτρολογικής νομοθεσίας.

 Βέβαια στις ΥΔΕ δηλώνεται και υπογράφεται ότι η ΚΥΑ τηρείται...
 Ο ορισμός «όλα τα κυκλώματα ισχυρών ρευμάτων» της ΚΥΑ θα μπορούσε να είναι καλύτερος, σαφέστερος.

 Ερώτηση 3η:

 Σε τροφοδότηση προσωρινής εγκατάστασης έκθεσης έχω εγκαταστήσει ΔΔΡ με ΙΔΝ=300mA με βάση την παράγραφο 711.481.3.1.3 του ΕΛΟΤ HD 384.

 O υπεύθυνος ασφαλείας δεν το δέχεται και ζητά ΔΔΡ με ΙΔΝ=30 mA. Γιατί;

 Με βάση τις απαιτήσεις του προτύπου, η κάλυψη της γραμμής αυτής με ΔΔΡ με ΙΔΝ=300mA είναι σωστή.
Όμως όπως έχει αναπτυχθεί σε προηγούμενη απάντηση ερωτήματος, η ΚΥΑ που έκανε υποχρεωτική την κάλυψη σχεδόν όλων των κυκλωμάτων ισχύος με ΔΔΡ με ΙΔΝ<=30 mA υπερκαλύπτει νομοθετικά τις απαιτήσεις του προτύπου. Επομένως η απαίτηση του υπεύθυνου ασφαλείας βασίζεται στην ΚΥΑ και είναι νομότυπη.


 Ερώτηση 4η:
 Σε μηχανοστάσιο, τριφασικός κυκλοφορητήςτροφοδοτείται χωρίς ουδέτερο. Αφού είναι κύκλωμα κίνησης πρέπει να προστατεύεται με ΔΔΡ;

 Η απάντηση είναι ότι, με βάση την ΚΥΑ που αναφέρθηκε, η ηλεκτρική γραμμή που τροφοδοτεί τον κυκλοφορητή είναι μια γραμμή ισχυρών ρευμάτων άρα πρέπει να καλύπτεται με ΔΔΡ με ΙΔΝ<=30 mA.

 Το επόμενο ερώτημα βέβαια που προκύπτει είναι πώς θα συμπεριφερθεί μια τριφασική (τετραπολική) ΔΔΡ χωρίς ουδέτερο.

 Η πράξη έχει δείξει ότι η προστασία από διαρροή φάσης προς γη ή προς ΡΕ λειτουργεί σωστά και αποτελεσματικά.

Αυτό που δεν λειτουργεί σε αρκετές διατάξεις είναι το μπουτόν test.
Και βέβαια
αν μια ΔΔΡ δεν λειτουργεί με το μπουτόν test κάθε άλλο παρά ασφαλής θεωρείται.

Για αυτό θα πρέπει να ελεγχθεί η συνδεσμολογία που υπάρχει πάνω στη ΔΔΡ ή στις οδηγίες σύνδεσής της

. Αν για παράδειγμα ο κατασκευαστής της ΔΔΡ χρησιμοποιεί τον Ν από την πλευρά της εισόδου και την L1 από την πλευρά της εξόδου για να ενεργοποιήσει τη λειτουργία test όπως φαίνεται στην εικόνα, αφού δεν υπάρχει Ν στο κύκλωμα, μια γεφύρωση της κλέμμας Ν με την L3 ή την L2 στην είσοδο κάνει το μπουτόν test να λειτουργεί.

 Βέβαια υπάρχουν και κατασκευαστές ΔΔΡ που για την λειτουργία test αντί Ν και φάσης χρησιμοποιούν δύο διαφορετικές φάσεις και στην περίπτωση που δεν χρη- σιμοποιηθεί ουδέτερος το test λειτουργεί κανονικά.

 Ερώτηση 5η:
 Σε φωτισμό κήπου κατοικίας με μετασχηματιστή ηλεκτρικού διαχωρισμού 230/230V έχω στο δευτερεύον ΔΔΡ με ΙΔΝ=30mA. Είμαι νόμιμος;

 Το δευτερεύον κύκλωμα του ηλεκτρικού διαχωρισμού σε αυτή την περίπτωση πρέπει να είναι ένα αγείωτο σύστημα με βάση τις απαιτήσεις του ισχύοντος προ- τύπου ΕΛΟΤ HD 384 ώστε να παρέχει πραγματική προστασία.

Για το κύκλωμα αυτό δεν προκύπτει απαίτηση κάλυψης με ΔΔΡ ούτε από το πρότυπο ούτε από την ΚΥΑ με βάση την παράγραφο 5. Η τοποθέτηση στο δευτερεύον του μετασχηματιστή 230/230V μιας ΔΔΡ με ΙΔΝ=30mA δεν δημιουργεί παρανομία, αλλά δεν προσφέρει και ουσιαστική προστασία στην πράξη.

 Για να κάνει απόζευξη αυτή η ΔΔΡ λόγω σφάλματος, για να λειτουργήσει προστατεύοντας, θα πρέπει να προκύψουν δύο σφάλματα ταυτόχρονα: Μια σύνδεση προς γη πριν τη ΔΔΡ από την πλευρά του δευτερεύοντος του μετασχηματιστή και μια σύνδεση προς γη μετά τη ΔΔΡ από την πλευρά των καταναλώσεων.

 Αν υπάρχουν τέτοια ρίσκα, θα είναι προτιμότερο να επιλεγούν άλλα μέτρα προστασίας σε αυτά τα κυκλώματα και όχι ο ηλεκτρικός διαχωρισμός.

 Ερώτηση 6η:
 Σε ηλεκτρική εγκατάσταση βιομηχανίας που έχει δικό της υποσταθμό, οι γραμμές τροφοδοσίας πινάκων και αρκετών μηχανημάτων είναι με 4 αγωγούς (3 φάσεις & PEN).

Πρέπει να καλύπτονται με ΔΔΡμε ΙΔΝ=30mA; Στην περίπτωση αυτή έχουμε κυκλώματα ισχυρών ρευμάτων με δομή TN-C.

O αγωγός ΡΕΝ έχει να εκπληρώσει δύο ρόλους, αυτόν του ουδετέρου (Ν) και αυτόν του αγωγού προστασίας (ΡΕ).
 Δεν επιτρέπεται ούτε να διακόπτεται αλλά ούτε και να απομονώνεται γιατί τότε δημιουργούνται σοβαροί λειτουργικοί κίνδυνοι αλλά και κίνδυνοι ηλεκτροπληξίας.

 Η απαγόρευση αυτή προκύπτει από το ισχύον πρότυπο ΕΛΟΤ HD 384 αλλά και από απλή ηλεκτρολογική σκέψη και λογική.

 Άρα δεν μπορεί, δεν πρέπει να διακόπτεται ο ΡΕΝ από ΔΔΡ. Επίσης αν στα κυκλώματα αυτά λειτουργούν ταυτόχρονα μονοφασικές και τριφασικές καταναλώσεις, οι ΔΔΡ θα κάνουν αμέσως απόζευξη αφού ο ΡΕΝ δεν διέρχεται από τις ΔΔΡ που τα καλύπτουν άρα αντιμετωπίζουν τα ρεύματα μονοφασικής λειτουργίας σαν ρεύματα σφάλματος.

Όμως η ΚΥΑ δεν προβλέπει και δεν εξαιρεί αυτά τα κυκλώματα από την υποχρέωση κάλυψης με ΔΔΡ. Έχουμε μια ακόμα γκρίζα ζώνη της ισχύουσας ηλεκτρολογικής νομοθεσίας.

Το θέμα αυτό αντιμετωπίζεται στην πράξη με διάφορες λύσεις για να μπορέσουν αυτές οι γραμμές να καλύπτονται με ΔΔΡ όπως απαιτεί η ΚΥΑ.

 Για παράδειγμα, με την αλλαγή των γραμμών τροφοδοσίας από TN-C σε TN-S, με τη χρήση των ΔΔΡ χωρίς διακοπή του ΡΕΝ για καθαρά τριφασικά φορτία, με χρήση Μ/Σ 440/230V για τα μονοφασικά φορτία μετά τη ΔΔΡ). Oμως προκύπτει και ένα άλλο θέμα ιδιαίτερα έντονοστις γραμμές τροφοδοσίας πινάκων στις εγκαταστάσεις αυτές. Στις γραμμές αυτές πολλές φορές συγκεντρώνο- νται διάφορα μικρά ρεύματα διαρροής από μηχανήματα και καταναλώσεις (τερματικά κυκλώματα) που τροφο- δοτούνται από τους πίνακες αυτούς. Για κάθε τερμα- τική γραμμή το ρεύμα διαρροής μπορεί να είναι μικρό (της τάξης μερικών mA) και δεν δημιουργεί απόζευξη της ΔΔΡ που μπορεί να προστατεύει τη γραμμή αυτή. Αθροιζόμενα αυτά τα ρεύματα στη γραμμή τροφοδοσίας του πίνακα ή του υποπίνακα διανομής δεν επιτρέπουν την λειτουργία μιας «κεντρικής ΔΔΡ» με ΙΔΝ <=30mA που απαιτεί η ΚΥΑ άρα και την κάλυψη της γραμμής τροφοδοσίας όπως απαιτεί η ΚΥΑ. Άλλη μια γκρίζα ζώνη της ισχύουσας ηλεκτρολογικής νομοθεσίας. Γενικά, οι απαιτήσεις αυτής της ΚΥΑ έχουν δημιουργήσει προβλη- ματισμούς στη βιομηχανία και σε μεγάλες ηλεκτρικές εγκαταστάσεις που περιέχουν κυρίως φορτία κίνησης, αναστροφείς, ομαλούς εκκινητές κλπ. Συμπερασματικά Με βάση αυτά που αναφέρθηκαν διαπιστώνεται ότι ο νομοθέτης που δημιούργησε την ΚΥΑ για τις ΔΔΡ φαίνεται να είχε την πρόθεση και το στόχο να αυξήσει την προστασία από ηλεκτροπληξία στη χώρα μας, αλλά δεν μπόρεσε να προβλέψει κάποια θέματα πρακτικής εφαρμογής της.

Έτσι βρισκόμαστε σήμερα, σχεδόν δέκα χρόνια μετά από την καθιέρωσή της να εντοπίζουμε και να περιγράφουμε γκρίζες ζώνες.

 Το πώς αντιμετωπίζονται αυτές οι γκρίζες ζώνεςστην πράξη είναι λίγο πολύ γνωστό: Δημιουργούνται Υπεύθυνες Δηλώσεις Εγκαταστάτη (ΥΔΕ) δηλώνοντας ότι τηρείται αυτή η ΚΥΑ, αναλαμβάνοντας το ρίσκο ότι στην πράξη δεν τηρείται για όλες τις περιπτώσεις. 

Οι λόγοι, πολλοί: Άγνοια Νομοθεσίας από τους συντάκτες των ΥΔΕ, φόβοι για αύξηση του κόστους εργασιών, εργασίες από μη νόμιμους εγκαταστάτες, έλλειψη ενημέρωσης, άγνοια ευθυνών και κινδύνων κλπ.

 Ετσι όταν φτάνουμε σε περιπτώσεις ατυχημάτων ή δυστυχημάτων ή επιθεωρήσεων εγκαταστάσεων για τήρηση της νομοθεσίας, οι πραγματογνώμονες ή οι ομάδες ελέγχου να διαπιστώνουν ότι οι ΥΔΕ που έχουν κατατεθεί δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα ή στις απαιτήσεις της νομοθεσίας με ό,τι σημαίνει αυτό σε συνέπειες για τους εμπλεκόμενους ηλεκτρολόγους και τους ιδιοκτήτες / χρήστες των εγκαταστάσεων.

 Οι ηλεκτρολογικές εργασίες ήταν, είναι και θα είναι συνδεδεμένες με ρίσκο και ευθύνες σαν τεχνικές εργασίες.

Για αυτούς τους λόγους η νομοθεσία έχει προβλέψει συγκεκριμένες απαιτήσεις για τους επαγγελματίες που εμπλέκονται με τις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις. Επομένως, εκτός από το τεχνικό (το ηλεκτρολογικό) τους μέρος δεν πρέπει να ξεχνιέται και το νομικό.

 Όμως από τα παραπάνω διαπιστώνεται ότι το ηλεκτρολογικό νομοθετικό πλαίσιο θα πρέπει να γίνει πιο ξεκάθαρο προς όφελος των ηλεκτρολόγων αλλά και των καταναλωτών. Για να επιτευχθεί βέβαια ουσιαστικό αποτέλεσμα θα πρέπει να υπάρξει βούληση από το αρμόδιο Υπουργείο και συστηματική θέληση - πίεση από τους επαγγελματι- κούς φορείς των ηλεκτρολόγων όλων των βαθμίδων.

 Από όσα γνωρίζει ο γράφων, εδώ και μερικούς μήνες για τα θέματα αυτά έχει ξεκινήσει εργασία μια ομάδα σε μια θαρραλέα προσπάθεια βελτίωσης της ηλεκτρολογικής Νομοθεσίας στη Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας στο Υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρό- τησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

 Μέχρι όμως να προκύψουν αποτελέσματα, άρα βελτιώσεις στη νομοθεσία (λιγότερες γκρίζες ζώνες) από την προσπάθεια αυτή του Υπουργείου, η ΚΥΑ ΦΑ’ 50/12081/642 της 26.07.2006 στο ΦΕΚ 1222 της 05.09.2006 για τις ΔΔΡ ισχύει και πρέπει να λαμ- βάνεται υπόψη από όλους τους εμπλεκόμενους στις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις.

Μην ξεχνάμε ότι σε κάθε ΥΔΕ που υπογράφεται και κατατίθεται δηλώνεται σε αρκετά σημεία της ότι η ΚΥΑ αυτή τηρείται.

 Όπως πάντα, ο γράφων θα χαρεί να έχει ανάδραση και ανταλλαγή θέσεων και απόψεων για τα θέματα που αναφέρθηκαν από ανθρώπους του ηλεκτρολογικού κλάδου.

 Γιώργος Σαρρής Ηλεκτρολόγος Μηχανικός Τ.Ε Σύμβουλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Ανάπτυξης Χαλκού (Ε.Ι.Α.Χ.) για ηλεκτρολογικά θέματα Πιστοποιημένος εκπαιδευτής ΚΝΧ

Δείτε και τα δύο αρθρα

Οι ‘‘γκρίζες ζώνες’’ της ηλεκτρολογικής Νομοθεσίας (1ο μέρος) by Giannis Alifragis on Scribd

Οι ''γκρίζες ζώνες'' της ηλεκτρολογικής Νομοθεσίας (2ο μέρος) by Giannis Alifragis on Scribd